“ايمن سازی” مردم در برابر اخبار جعلی
پژوهش‌ها نشان مي‌دهد اخبار منفي و غلط سريع‌تر از اطلاعات صحیح و واقعی پخش مي‌شود. يك درصد خبرهاي غلط به بين 1000 تا 100000 نفر مي‌رسد در حالي كه خبر درست به‌ندرت به بيش از 1000 نفر مي‌رسد.
“جرون لنير”، فيلسوف بريتانيايي و نويسنده كتاب “خشم و عصبانيت” معتقد است: در اين بازار عمومي كه همه به‌دنبال جلب توجه هستند، احساسات و اخبار منفي بيشتر از سخنان سازنده و مثبت توجه‌ها را به خود جلب مي‌كند.
تهاجم آشكار اطلاعات دروغين كه با احساسات و زندگی مردم بازي مي‌كنند نه تنها تهديدهاي بالقوه و بالعفل زيادي براي ارزش‌هاي انساني ايجاد مي‌كنند بلكه بر رفتار و تصميم‌گيري مردم نيز تأثير منفی و خطرناک مي‌گذارند.
متاسفانه امروزه اخبار جعلي صرفا براي تحريف فرآيندهاي سياسي يا دستكاري در بازارهاي مالي مورد استفاده قرار نمي‌گيرد، بلكه وارد حوزه بهداشت عمومي شده و اين احتمال وجود دارد كه انتشار اطلاعات نادرست به سلامتي انسان آسيب برساند.
اشتراك‌گذاري اطلاعات نادرست خطرناك و توصيه‌هاي مضر در رسانه‌هاي اجتماعي در مورد سلامت انسان به‌ويژه در هنگام شيوع بيماري مي‌تواند جان ميليون‌ها انسان بي‌گناه را به خطر بياندازد.
به‌اشتراك گذاشتن غذا با افراد بيمار، ضدعفوني نكردن سطوح بالقوه آلوده، عدم رعايت بهداشت فردي و بي‌توجهي به قرنطينه داوطلبانه، نمونه‌هايي از رفتار مخاطره آميز در هنگام شيوع بيماري‌هاي عفوني است.
بي‌اعتمادي ناشي از “باورهاي غلط”، “تئوري توطئه”، “حباب اطلاعاتي” (فقدان اطلاعات قابل اعتماد از يك منبع معتبر) و ناباوري جدي برخي دولت‌مردان (عدم اتخاذ سياست‌هاي حمایتی و قرنطيه‌اي) سبب شده بسياري از مردم، خطر كشنده و ويران كننده ويروس كرونا را جدي نگيرند. مسافرت مردم به مناطقي كه كانون ثانويه ويروس كروناست، بخش كوچكي از يك رفتار مخاطره‌آميز است كه به‌درستي درك نشده است.
يكي از دلايل اصلي چنين واكنشي، فقدان ارتباط، عدم ارایه اطلاعات در زمان واقعي، تلاش براي مقابله با اطلاعات نادرست و اطلاع‌رساني دقيق و جدي و كمك‌هاي جبراني كافي و فوري بلاعوض براي گروه‌هاي آسيب‌پذير و كسب‌وكارهاي كوچك در شرايط اضطراري سلامتي است.
هم‌افزايي رفتارهاي مخاطره‌آميز و انتشار اطلاعات نادرست و گمراه‌كننده در فضاي مجازي، بسيار خطرناك‌تر از خود ویروس کروناست و مي‌تواند موجب اختلالات اجتماعي و اقتصادي و در بدترين حالت، از دست دادن جان هزاران و میلیون‌ها انسان شود.
نتايج پژوهش‌های دكتر “جولي” نشان مي‌دهد تلاش براي توقف به‌اشتراك‌گذاري اخبار جعلي، اطلاعات غلط و توصيه‌هاي غيرواقعي در رسانه‌هاي اجتماعي مي‌تواند جان انسان‌ها را در هنگام شيوع يك بيماري عفوني نجات دهد؛ چون اطلاعات درست هنگام اپيدمي بيماري‌هاي عفوني باعث كاهش شيوع آن و ساير مخاطرهای انساني مي‌شود.
“ماريلين چيس” گزارشگر سلامت وال استريت ژورنال مي‌گويد تاريخ اين توضيحات گمراه كننده در زمينه بيماري‌هاي عفوني را مي‌توان به‌طور دایم و پيوسته از زمان مرگ سياه در اروپا در ميانه قرن چهاردهم ميلادي تاكنون دنبال كرد. چرخه‌اي از انكار، پاسخ با تاخير، شيوع بيشتر بيماري و افزايش رنج و آسيب‌هاي حاصل از آن به طور دائم از آن زمان تاكنون در گوشه و كنار جهان تكرار شده است.
در اين دنياي ديجيتالي كه به سرعت در حال تغيير است و تحريف عمدي واقعيت‌ها تشديد و اپيدمي شده، چارچوب قانوني و ارتباطي موجود، ديگر نمي‌تواند كارآمد و كارساز باشد. لذا درك پديده دستكاري داده‌ها، نگراني‌هاي قابل‌توجهي را برجسته مي‌كند كه نيازمند اقدام فوري براي محافظت از ارزش‌هاي مشترك انساني مانند گشودگي، شفافيت، اعتماد و دسترسي آزاد به اطلاعات است.
در چنين شرايطي متخصصان روابط‌عمومي و خبرنگاران نه تنها مي‌توانند مانع بروز تاثيرات اخبار جعلي و داده‌هاي دستكاري شده بر “به‌زيستي سياسي، اقتصادي و اجتماعي جامعه” بشوند بلكه مي توانند در “آشكار كردن اطلاعات دقيق و بي‌طرفانه در باره سلامت عمومي” نقشي كليدي بازي كنند.
مهدی باقریان
رییس انجمن متخصصان روابط‌عمومی ایران