بی‌عملی «روابط‌عمومی هوایی»
روابط‌عمومی‌ها و رسانه‌ها اصولا در خط مقدم بحران‌هاي بهداشتي، اقتصادي و زيست‌محيطي قرار دارند كه اغلب ناديده گرفته مي‌شوند. به عبارتي، روابط‌عمومي‌ها و رسانه‌ها، نقشي حياتي در درك عمومي از خطرهاي زيست محيطي و آلودگي هوا دارند و به همين دليل براي تأثيرگذاري بر اقدام‌هاي فردي و حمايت از سياست‌هاي عمومي براي كاهش تهديدهاي زيست محيطي و آلودگي هوا نيازمند توليد و انتشار اطلاعات درست و با كيفيت از منابع معتبر و به‌طوركلي پوشش خبريِ موضوعاتي هستيم كه سبب افزايش “سواد بهداشت محيطي و سلامتي” مردم مي‌شود.
تحليل‌هاي گزارش‌هاي مختلفِ رسانه‌ها در مورد آلودگي هوا نشان مي‌دهد كه رسانه‌ها مي‌توانند با تفسير اطلاعات پيچيده علمي براي ارايه به مخاطبان، برجسته كردن خطر و كمك به درك دقيق آلودگي هوا و رفع ابهام در اين زمينه، بالا بردن درك احتمال و شدت خطر در مورد آسيب‌ها و ضررهاي آلودگي هوا و نحوه محافظت از خود در برابر آن‌ها و تغيير نگرش‌ها و رفتارهاي عمومي مؤثر باشند. رسانه‌ها «نقش مهمي در انتقال تهديدهاي بهداشتي ايفا مي كنند، بويژه زماني كه اين تهديدها ممكن است بلافاصله ديده يا احساس نشوند. در مورد آلودگي هوا و سرطان، كه اثرهاي آن ممكن است آهسته‌تر و كمتر محسوس باشد، نقش رسانه‌ها در انتقال تهديد و فوريت براي اقدام، حياتي» است.
هر چند پژوهش‌هاي بسياري نشان داده است كه توليد و اشتراك‌گذاري داستان‌هاي قدرتمند و پوشش خبري، نقش بسيار مهمي در شكل‌دهي افكار عمومي دارد و مي‌تواند ضمن افزايش آگاهي و درك خطرهاي آلودگي هوا، به مردم در فرآيندهايي كه منجر به رفتار كاهش خطر مي شود كمك كند اما بايد توجه داشته باشيم توليد محتوا، پوشش خبري و پيام‌رساني به‌تنهايي براي تغيير رفتار فردي كارساز و موثر نيست اما تدوين استراتژي‌ها و سياست‌هاي توامان “سخت” و “نرم” كه به تعيين يك دستور كار عمومي و محلي منجر شود بيش از همه ضرورت دارد.
“رزي رايلي” و همكارانش در مقاله‌اي كه در سال 2021 منتشر شد ضمن اذعان به مشكل بودن تغيير رفتار عمومي، مدعي شدند دولت‌ها معمولا از طريق اتخاذ دو سياست “سخت” و “نرم” مي‌توانند تغيير رفتار در خصوص مقابله با آلودگي هوا را هدف قرار دهند.
براي نمونه، اجراي محدوديت‌هاي رانندگي مانند طرح زوج و فرد از درب منازل از جمله سياست‌هاي “سخت” است كه به منظور كاهش آلودگي هوا دنبال مي‌شود. اما سياست‌هاي «نرم» كه تغيير رفتار را هدف قرار مي‌دهند شامل ارتباطات عمومي، تلاش‌هاي روابط‌عمومی و رسانه‌ها و كمپين‌هاي آموزشي است.
سياست‌هاي «نرم» كه به تغييرات داوطلبانه در رفتار منجر مي‌شود از طريق افزايش آگاهي و آموزش مطلوب به‌دست مي‌آيد. مطالعات نشان داده است كه ارتباطات عمومي باعث تحريك تعامل و تغيير رفتار در طيف وسيعي از آسيب‌ها مانند ترك سيگار، مصرف گوشت و الكل» مي‌شود.
بنابراين يكي از راه‌هاي مقابله با خطرهاي آلودگي هوا و كاهش اضطراب ناشي از آن، دسترسي به اطلاعات درست از منابع معتبر است. اين وظيفه روابط‌عمومي‌هاي “سازمان‌هاي سلامت‌محور” است كه راه‌حل‌هاي ملموس و واقعي مبتني بر تحقيقات صحيح را به اشتراك بگذارند.
متاسفانه عملكرد رسانه‌ها و روابط‌عمومي‌هاي “سازمان‌هاي سلامت‌محور” و ساير دست‌اندركاران در سال‌ها و روزهاي اخير به هيچ وجه رضايت‌بخش نبوده است و گويا در خوابِ خرگوشي به‌سر مي‌برند و اين امر نه تنها منجر به ناديده گرفتن برخي مولفه‌هاي مهم براي مقابله با خطرهاي ناشي از آلودگي هوا مي‌شود بلكه مي‌تواند به وضعيت بي‌تفاوتي و بي‌عملي دامن بزند.
با توجه به تأثيرهاي آلودگي هوا و نگراني‌هايي كه براي مردم ايجاد مي‌كند از روابط‌عمومي‌هاي “سازمان‌هاي سلامت‌محور” كه قابلِ اعتمادترين منبع اطلاعات سلامت هستند انتظار مي‌رود كه بر توليد و انتشار محتوا و پيام‌هاي قدرتمند و همچنين پوشش كافي و راه‌حل‌هاي موثر در مورد آلودگي هوا و كاهش اثرهاي نامطلوب آن و اقدام‌هاي احتياطي در قالب كمپين‌هاي خبري مختلف تمركز كرده و با تدوين يك “برنامه ارتباطي كارآمد و منسجم” به مقابله با تهديدهاي محيطي، بهداشت عمومي و آلودگي هوا بپاخيزند.
پوشش خبري آلودگي هوا به طور مداوم و مستمر و در قالب كمپين‌ها، فرصت‌هاي بسيار خوبي را براي افزايش “سواد بهداشت محيطي و سلامتي” ايجاد مي‌كند. «بررسي بيش از 100 كمپين ارتباطي عمومي نشان مي‌دهد كه آن‌ها ابزارهاي مؤثري هستند، بويژه در زمينه‌هايي كه نهادها و هنجارهاي اجتماعي، رويكردهاي سخت‌تر را كمتر مطلوب» مي‌دانند.
در حال حاضر شواهد نشان مي‌دهد براي مقابله با آلودگي هوا و اثرهاي نامطلوب خطرهاي سلامتي و بهداشتي ناشي از آن، برنامه مشخصي وجود ندارد و عوامل متعددي مانند سوء‌مديريت، فقدان راهبردهاي موثر، ارايه نادرست اطلاعات مرتبط با تغييرات آب و هوايي و مخاطرات زيست محيطي، توصيف نادرست ميزان ضررهاي آلودگي هوا، بي‌عملي مسئولان و روابط‌عمومي‌هاي “سازمان‌هاي سلامت‌محور”، عدم استفاده استراتژيك از رسانه‌هاي خبري براي افزايش سواد سلامت محيطي و … باعث شده است شاهد اقدام موثري در اين زمينه نباشيم و همچنان به انتظار وزيدن باد و باراش باران چمباتمه بزنيم. خدا عاقبت همه ما را به خير كند.
منبع: روزنامه آفتاب يزد
17 دي 1401
