پيشكسوتان روابط‌عمومی ايران

دكتر حميد نطقي در 11 شهريور 1299 هجري شمسي در تيريز متولد شد. در دبستان اتحاد نوبري اين شهر تحصيلات ابتدايي خود را آغاز كرد و سپس در يكي از مدارس برجسته اين شهر (نجات) تحصيلات خود را ادامه داد. وي سپس با خانواده خويش به شهر آستارا مهاجرت نمود و در مدرسه حكيم نظامي اين شهر به ادامه تحصيل پرداخت.دكتر نطقي سپس به تهران آمدو در دانشگاه حقوق دانشگاه تهران به تحصيل مشغول شد و در سال 1321 با درجه ليسانس از اين دانشگاه فارغ التحصيل و بلافاصله براي ادامه تحصيلات در رشته حقوق قضايي، تحصيل در مقطع دكترا را در دانشگاه استامبول آغاز كرد. وي به سبب علاقه مندي به ادبيات و شعر در اين دانشگاه با نشريه‌هاي ادبي شروع به همكاري نمود و از اين طريق راه خود را به سوي وسايل ارتباطي و جهان ارتباطات آغاز كرد.

دكتر نطقي در سال 1327 به ايران بازگشت و ابتدا به كنسرسيوم نفت و سپس به شركت نفت ايران و انگلس پيوست و به عنوان مشاور هيات مديره كنسرسيوم و در شاخه ارتباط با مطبوعات اداره اطلاعات و انتشارات شركت نفت مشغول به كار شد. وي در سال 1330 به مديريت روابط عمومي شركت نفت منصوب شد و از آن زمان به بعد فعاليت‌هاي جدي خود را در زمينه روابط عمومي آغاز كرد.

پس از تاسيس موسسه عالي روزنامه نگاري و روابط عمومي در سال 1346 از دكتر نطقي پس از پيروزي انقلاب اسلامي، با توجه به حذف رشته روابط عمومي از نظام آموزشي كشور، همچنان به فعاليت‌هاي آموزشي، پژوهشي و مشاوره اي خود در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه علامه طباطبايي نام جديد همان موسسه عالي روزنامه نگاري و روابط عمومي ادامه داد. در پي تلاش‌هاي ايشان و آقاي دكتر كاظم معتمدنژاد و همكاري و هماهنگي مسئولان آموزش عالي كشور در سال 1366 رشته روابط عمومي به عنوان يك رشته در مقطع كارشناسي مورد تصويب شوراي عالي برنامه ريزي وزارت فرهنگ و آموزش عالي قرار گرفت.

مسعود برزين، مولف اولين كتاب روابط عمومي عملي در ايران

 مسعود برزين نويسنده كتاب “چگونه روابط عمومي كنيم” يكي ديگر از پيشگامان است. وي در سال 1299 شمسي در تهران به دنيا آمد. تحصيلات دبستان و دبيرستان را در اين شهر به پايان رسانيد و سپس رشته زبان انگليسي را در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به پايان برد .

برزين دوره دو ساله مدرسه روزنامه نگاري لندن را طي كرد و سپس دوره روابط عمومي را در انگلستان و هلند گذرانيد و كار روابط عمومي را در دهه 1330 با شركت نفت آغاز كرد.

برزين پس از انتقال به تهران همچنان فعاليت خود را در روابط عمومي شركت نفت ادامه داد و در كنار آن با مطبوعات به همكاري پرداخت و در تشكيل‌هاي اين صنف مسئوليت‌هايي را پذيرفت. در نيمه اول دهه 1340 كتاب چگونه روابط عمومي كنيم؟ به قلم وي از سوي انتشارات بهجت در تهران منتشر شد .

  ابوالقاسم حالت، مشهورترين شاعر طنزپرداز سراسر عمر در روابط عمومي

 ابوالقاسم حالت در سال 1298 شمسي در تهران به دنيا آمد. از دوران كودكي به ادبيات فارسي علاقه فراواني نشان مي داد و به شعر عشق مي ورزيد. از 16 سالگي سرودن شعر را آغاز كرد و به تدريج به انجمن‌هاي ادبي راه يافت. از سال 1317 با هفته نامه فكاهي توفيق معروف ترين نشريه فكاهي تاريخ كشور همكاري خود را آغاز كرد و اين كار را تا آخرين آن، يعني بيش از 22 سال، ادامه داد .

حالت در سال 1327 به روابط عمومي شركت نفت در آبادان منتقل شد و مسئوليت انتشار هفته نامه” اخبار هفته” ارگان روابط عمومي را پذيرفت. وي در سال 1338 از آبادان به تهران منتقل و در بخش انتشارات روابط عمومي به كار خود ادامه داد.

مدتي مدير مجله “صنعت نفت” و رييس اداره روابط مطبوعاتي شركت ملي نفت ايران بود و در خرداد 1357 در سن شصت سالگي بازنشسته شد .

هر چند در ايران حالت به يك طنز پرداز مشهور يا شايد بهتر است بگوييم مشهورترين طنزپرداز تاريخ كشور، شناخته مي شود، ولي در تاريخ رشته روابط عمومي ايران از وي به عنوان يك پيشگام مديريت انتشارات و نشريات واحدهاي روابط عمومي و نويسنده و كارشناس متون نوشتاري اين رشته نام برده مي شود.

حالت به زبان‌هاي انگليسي، فرانسه و عربي تلسط كافي داشت و از هر يك از آنها آثاري را به فارسي برگردانيده است. وي داراي آثار ترجمه و تاليف فراواني است كه بيشتر آنها را مي توان به نوعي مصاديق كارهاي روابط عمومي دانست. استاد ابوالقاسم حالت در سوم آبان 71 در تهران درگذشت .

محمد علي بهتاش، تلاش براي ايجاد اداره هماهنگي دفاتر روابط عمومي كشور

اداره كل تبليغات دولت كنوني كه در گذشته دفتر هماهنگي تبليغات دولت و پيش از آن اداره كل هماهنگي روابط عمومي‌ها خوانده مي شد، در حقيقت يك نهاد هماهنگ كننده، حمايت كننده و پشتيباني كننده دفاتر روابط عمومي‌هاي كشور است. اين اداره كل از همان آغاز متولي روابط عمومي‌هاي بخش دولتي، نيمه دولتي و خصوصي در كشور بوده و با گردهم آوردن آنها، برگزاري سمينارها، نشست‌ها و جلسات تخصصي، انتشارات نشريات ويژه روابط عمومي و اختيار قرار دادن تجهيزات و وسايل كار از يك سو و طرح و پيشنهاد و مقررات و قوانين حمايت كنند. از سوي ديگر سهم به سزايي در پيشرفت، تكوين و تكامل روابط عمومي كشور داشته است. اين نهاد با تلاش‌ها و پيگيري‌هاي كساني به وجود آمد كه يكي از برجسته ترين آنها محمدعلي بهتاش است. وي با پشتكار و اهتمامي كه مي ورزيد و با تهيه طرح‌ها و ارايه پيشنهادهاي مستمر و مكرر در ايجاد اين نهاد هدايت كننده و مهم روابط عمومي كشور تلاش فراواني مبذول داشته است .

محمدعلي بهتاش در سال 1310 در شهرستان بروجرد در يك خانواده روحاني ديده به جهان گشود. وي دوران تحصيلات ابتدايي را در قم در كنار پدر خود كه از روحانيون تحصيل كرده نجف بود به پايان رساند وسپس همراه وي به بروجرد بازگشت. بهتاش در سال 1330 به تهران آمد و پس از اخذ ديپلم متوسطه به استخدام اداره كل انتشارات و راديو درآمد .

بهتاش در آغاز، مسئوليت جمع آوري و بررسي پرونده‌هاي آماري و اطلاعاتي را پذيرفت و از اين طريق و به تدريج به اهميت آمار و اطلاعات و امر اطلاع رساني پي برد و سپس در عمر كاري و اداري خود به تاسيس نهادهاي اطلاع رساني روابط عمومي پرداخت .

به سبب اهميتي كه جمع آوري، طبقه بندي، نشر و انتقال اطلاعات و اطلاع رساني در داخل و خارج از كشور يافته بود، دولت اقدام به تاسيس وزارت اطلاعات و جهانگردي نمود. در ماده يك قانون تاسيس وزارت اطلاعات و جهانگردي هدف از تاسيس اين وزارتخانه چنين آمده بود: نشر اخبار و تهيه و اجرا و تمركز و هماهنگ ساختن برنامه‌هاي انتشاراتي و اطلاعاتي كليه وزارتخانه‌ها و موسسات دولتي وابسته به دولت و بانك‌ها و شركت‌ها كه بيش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به دولت است .

اداره آمار و بررسي‌هاي اداره كل انتشارات و راديو در وزارتخانه جديدالتاسيس به عنوان اداره كل مركز مدارك و اسناد ناميده مي شد. بهتاش مدت‌ها معاونت اين مركز را به عهده داشت و در حقيقت با سوابق كار در اداره قبلي، سرپرستي و فعاليت‌هاي آن را هدايت و سرپرستي مي كرد. وي جهت تسريع در اطلاع جويي، اطلاع يابي، جمع آوري اطلاعات، طبقه بندي و نشر آنها در كشور در سال 1353 از طريق وزارت اطلاعات و جهانگردي، تشكيل شوراي اطلاعات و انتشارات كشور در وزارت اطلاعات و جهانگردي با عضويت مسئولان واحدهاي اطلاعات، انتشارات و روابط عمومي وزارتخانه‌ها را به هيات دولت پيشنهاد كرد كه پيشنهاد وي مورد تصويب قرار گرفت .

محمدعلي بهتاش ضمن تهيه طرح‌هاي پيشنهادي كه تصويب پاره اي از آنها اساس ادارات، شوراها و نهادهاي روابط عمومي را تشكيل مي داد با دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي اولين و تنها مركز آموزش عالي كشور در رشته روابط عمومي نيز همكاري نزديك داشت و در برپايي كنفرانس‌ها و سمينارهاي روابط عمومي و همچنين سمينارهايي جهت بازگو كردن مسايل مردم اهتمام مي ورزيد. وي پس از پيروزي انقلاب اسلامي همچنان به فعاليت خود ادامه داد و با سي سال خدمت مستمر در زمينه روابط عمومي و اطلاع رساني در مراحل نخستين آغاز كار و تاسيس اين رشته‌ها در كشور بازنشسته شد .

ابوالفصل مرعشي نجفي

در سال 1295 در تهران تولد يافت. پس از تحصيل در مدارس علميه و جديد و اخذ ديپلم در سال 1319 به عنوان حسابدار به استخدام دانشگاه تهران در آمد. از آنجايي كه وي شخصي پركار، جدي، مردمدار و علاقه مند به مسائل اجتماعي و سياسي بود به تدريج از اداره حسابداري به اداره آمار، انتشارات و اطلاعات اين دانشگاه منتقل گرديدو با تلاش و جديت در نهايت به مديريت كل روابط عمومي آن منصوب شد.

مرعشي نجفي هر چند توانمندي‌هاي برجسته روزنامه نگاري و نويسندگي را دارا نبود ولي داراي توانمندي‌هاي بالاي ارتباطي، مردمداري، نو آوري و ارايه طرح‌هاي جديد بود. اين ويژگي‌ها همراه با سخت كوشي، جديت و داشتن شم سياسي و اجتماعي از وي يك مسئول روابط عمومي قوي ساخته بود. مرعشي نجفي در كليه جلسات مرتبط با انتشارات، اطلاعات و روابط عمومي كه در تهران تشكيل مي شد شركت مي كرد و در پيشرفت كار نقش مفيدي ايفا مي نمود. وي در كليه مراحل برنامه ريزي و تاسيس نخستين دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي شركت داشت و داراي سهم موثري در راه اندازي رشته علوم ارتباطات اجتماعي و روابط عمومي به عنوان يك رشته مستقل دانشگاهي است .

مرعشي نجفي از موسسه روزنامه نگاري وابسته به دانشكده ادبيات دانشگاه تهران كه خود در تاسيس و راه اندازي آن تلاش زيادي كرده، داراي مدرك ليسانس بود. وي در ديماه سال 1346 بازنشسته شد و تا سال 1348 همچنان به سمت خود يعني مديريت كل روابط عمومي دانشگاه تهران ادامه داد. مرعشي نجفي در پاييز سال 1377 در تهران درگذشت .

سهام الدين مزيني، علاقه مند به توسعه روابط عمومي در ايران

سهام الدين مزيني در دهه 30 در تهران به دنيا آمد، تحصيلات خود را در رشته‌هاي مديريت و اقتصاد در انگلستان گذرانيد و پس از بازگشت به ايران به استخدام شركت ملي نفت ايران درآمد و به مناطق نفت خيز جنوب كشور منتقل شد. مزيني نزديك به يك دهه در آغاجاري و آبادان در بخش آمار، انتشارات و سپس روابط عمومي به كار پرداخت و سپس به تهران منتقل و از نيمه اول 50 تا پيروزي انقلاب اسلامي، اداره كل روابط عمومي شركت نفت را سرپرستي مي كرد .

مزيني براي روابط عمومي نقش و اهميت فراواني قايل بود و در شناساندن، توسعه و گسترش آن تلاش‌هاي فراواني مي نمود. وي براي اين منظور خود هر ساله سمينارهاي آموزشي 7 الي 15 روزه در آبادان با شركت روساي ادارات روابط عمومي برگزار مي كرد. در اين سمينارها آخرين نشريات آموزشي روابط عمومي تهيه، ترجمه و به شركت كنندگان ارائه مي شد. اين سمينارها و پي گيري‌ها كه مزيني در مورد نقد و بررسي نتيجه سمينارها به عمل مي آورد در آن زمان كه هنوز روابط عمومي چندان شناخته نبود در پيشرفت روابط عمومي بسيار موثر بود. وي مردي جدي، منظم، پركار، مبادي آداب و مردمدار بود و شخصاً بين جامعه روابط عمومي از محبوبيت زيادي برخوردار بود .

استاد حسين عماد افشار

وي در سال 1299 خورشيدي در شهر اروميه متولد شد و مقاطع تحصيلي دبستان، دبيرستان و دانشسرا را در اروميه گذراند و در همين شهر به استخدام وزارت فرهنگ سابق درآمد. وي پس از 15 سال معلمي به تهران عزيمت كرد و دوره حقوقي قضايي را در دانشگاه تهران به پايان رساند .

عماد افشار در سال 1346 با افتتاح موسسه عالي مطبوعات و روابط عمومي كه حاوي ويژگي‌هاي كاربردي خاصي است در آن شروع به كار كرد و تا آخرين سال‌هاي عمر خود به اين كار ادامه داد. وي علاوه بر تدريس مداوم در دانشگاه به طور مقطعي و موردي در دوره‌هاي كوتاه مدت تخصصي روابط عمومي، مركز آموزش مديريت دولتي و مركز گسترش آموزش مديريت دولتي و مركز گسترش آموزش رسانه‌ها به آموزش دروس مربوطه مشغول بود. از ايشان چند مقاله پژوهشي معتبر در نشريات تخصصي و عمومي درج شده است، چهار كتاب زير نيز از تاليفات ايشان است:

1. آيين درست نويسي، 1349، از انتشارات دانشكده علوم ارتباطات، اجتماعي

2. گزارش و نگارش در روابط عمومي، چاپ اول 1358 و چاپ دوم 1372، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي

3.  دستور و ساختمان زبان فارسي، 1346 و چاپ دوم 1372، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي

4. شيوه نگارش فارسي در مطبوعات، 1372، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي در ششمين دوره انتخاب بهترين‌هاي روابط عمومي كه در آبان ماه سال 1377 در تهران برگزار شد، از تلاش‌هاي آموزشي مستمر نيم قرن استاد عماد افشار تجليل به عمل آمد و لوح سپاسي از سوي روابط عمومي ايران توسط وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي به ايشان تقديم شد .