55امین شماره فصلنامه کارگزار روابطعمومیویژه “گرایشهای قدیم و جدید در صنعت نشر” توسط موسسه کارگزار روابطعمومیو انتشارات کارگزار روابط عمومیدر 64 صفحه رنگی منتشر شد.
سرمقاله/ گرایشهای جدید در صنعت نشر
در بخشی از سرمقاله این شماره آمده است: ویروس کرونا همه ابعاد زندگی ما را تحت تأثیر قرار داده است- در سبک زندگی، سفر، کار و حتی مطالعه. در حالی که به نظر میرسد اکنون مردم وقت بیشتری برای خواندن دارند، که نشانه خوبی برای صنعت نشر است، مطمئناً همهگیری کووید-19، صنعت چاپ را تحت تأثیر قرار داده، همانطور که تقریباً بر تمام کسبوکارها تأثیر بدی گذاشته است. خوشبختانه مانند سایر کسبوکارها، ناشران نیز خود را با این شرایط در حال تغییر سازگار کردهاند.
قبل از همهگیری، مردم معمولاً خواندن کتابهای فیزیکی را به کتابهای الکترونیکی یا صوتی ترجیح میدادند، اما اکنون با توجه به مسائل بهداشتی و سلامتی، تغییر قابل توجهی در انتخاب آنها در چند ماه گذشته رخ داده است؛ بهطوریکه جهش قابل توجهی در فروش کتابهای الکترونیکی و صوتی رخ داده و ما خوشحالیم که میبینیم مردم خرید این قالبها را بیشتر ترجیح میدهند.
خوشبختانه موضوع افزایش قالبهای دیجیتالی، یکی از تغییرات قابل توجهی است که به دلیل همهگیری رخ داده و روند انتشار کتاب و سایر گونههای نشر را متحول کرده؛ بدین ترتیب که کتابهای الکترونیکی پیش از نسخههای چاپی منتشر شدند. همچنین فروش بدون حضور فیزیکی از فروشگاههای آنلاین و آفلاین در حال افزایش است. مردم از طریق ایمیل، وبسایت، شبکههایاجتماعی یا تماس تلفنی با فروشگاههای فروش، کتابها و محتواهای موردنیاز خود را سفارش میدهند.
مسیر دیگری که در حال جریان است افزایش فروش محتوا به صورت کوتاه است. اینها متنهای کوتاهی هستند که بهصورت دیجیتالی و در ژانرهای مختلف ارائه میشوند.
بهعلاوه مقدار بیشتری از خدمات دیجیتال صرف تولید و انتشار محتوای دیجیتال مانند اخبار، مقالات، مجلات و سایر موارد میشود. انتظار میرود “بازار محتوای دیجیتال با 5/7 درصد نرخ رشد مرکب سالانه تا سال 2023 تثبیت شود و به 9/59 میلیارد دلار” برسد.
چه با «کرونا» یا بدون آن، صنعت نشر به سرعت به سمت گزینههای بدیل میرود و با توجه به تغییر الگوی مصرف محتوا، تنوع زیاد محتوا، روشهای جدید توزیع و بهطور کلی تغییر در رفتار مصرفکننده، کتابها و مجلات زیبا و دوستداشتنی جای خود را به صفحههای نوری لپتاپ، تبلت، آیپد و تلفنهمراه میدهند.
گفتگو/ مفاهیم نوین در انتشارات؛ نشر اجتماعی و نشر موبایلی
در عصر شبکههای اجتماعی که بشر به سمت تعاملات آنلاین از طریق رسانههای نوین تمایل پیدا کرده است، برخی از صنایع نیز ناگزیر مجبور شدند خود را با آن تطابق بدهند، از جمله حوزه انتشارات. «رئیس انجمن متخصصان روابطعمومی» معتقد است دیگر محتوای امروزی فقط متن نیست آنچه در این دوران اهمیت پیدا کرده است محتوای مولتی مدیاست.
محتواهایی شامل عکس، فیلم، تصویر و گرافیک و انیمیشن و صدا و متن که میتواند از ابزارها و پلتفرمهای مختلف رسانههای اجتماعی منتشر یا بازنشر شود.
«دکتر حسین امامی» میگوید: امروزه نشر نوین با بازاریابی محتوا بههم تنیده شده اند و این سرمایه بزرگ را برای همه مردم امکانپذیر کرده است. از این روست که میگویند محتوا پادشاه است و انتشار آن ملکه.
یادداشت/ اطلاعرسانی مبتنی بر شکلگیری چرخه خلق ارزش/ تاکیدی بر وظیفه اصلی روابطعمومی
روابطعمومیرا مترادف و مساوی با اطلاعرسانی قلمداد میکنند. بیتردید خاستگاه و ضرورت شکلگیری روابطعمومیبا اهمیت و ایجاب آگاهیبخشی و اطلاعدهی، آمیخته و عجین شده است. فلسفه اطلاعیابی، اطلاعرسانی، آگاهیبخشی و آگاهییابی که شاکله اصلی ارتباط بین فردی، گروهی و اجتماعی را تشکیل میدهد، پایه و اساس ظهور و بروز روابطعمومیگردید تا هنر هشتم به عنوان مولود تلفیقی از علم، هنر و فن فرصت جولان برای برقراری ارتباط، اطلاعیابی، اطلاعرسانی و اعتماد آفرینی بین سازمانهای مختلف با مردم و ذینفعان را پیدا کند.
مقالات/ انتشار
انتشار به معنای ارائه اطلاعات، داستان، موسیقی، نرمافزار و سایر محتواها به عموم جامعه است تا بهصورت رایگان یا با پرداخت بهایشان از آنها بهره بگیرند. پیشتر این عبارت برای اشاره به فرایند توزیع آثار چاپی نظیر کتاب، روزنامه و مجله استفاده میشد. با ظهور سیستمهای اطلاعات دیجیتال، محدوده نشر گسترش یافته و انواع نشر الکترونیک نظیر ایبوکها، ژورنالهای آکادمیک، ریزانتشار، وبسایتها، بلاگها، نشر بازیهای ویدئویی و امثالهم را شامل میشود.
نشر میتواند موجب تولید داراییهای عمومی، همگانی یا خصوصی شود و امکان دارد در قالب فعالیتهای تجاری، عمومی، اجتماعی یا همگانی صورت گیرد. صنعت نشر تجاری از شرکتهای بینالمللی و چندمنظوره نظیر رلیکس، پارسون و تامسون رویترز تا هزاران کمپانی مستقل و کوچک را شامل میشود.
این صنعت شامل بخشهای متنوعی است: نشر تجاری/ خردهفروشی کتابهای داستانی و غیرداستانی، نشر آموزشی (k-12) و نشر آکادمیک و علمی. همچنین گاهی اوقات نشر توسط دولتها، جوامع مدنی و کمپانیهای خصوصی و بهمنظور تذکر ملزومات مدیریتی یا نظارتی، کسبوکار، تحقیقات، رایزنی یا برآوردهسازی مصالح عمومیصورت میگیرد. این نشریات میتوانند شامل گزارشهای سالانه، گزارشهای تحقیقات، تحقیق بازار، مرامنامهها و گزارشهای فنی باشند. خودانتشاری نیز رواج یافته است.
مقالات/ نشر
نشر یعنی در اختیار گذاشتن محتوا برای عموم جامعه. درحالیکه امکان دارد هر کشور به شیوه خودش از این واژه بهره میگیرد، اما عموماً آن را برای متون، تصاویر یا سایر محتواهای سمعی- بصری ازجمله محصولات کاغذی (روزنامهها، مجلات، کاتالوگها و غیره) بهره میگیرند. واژه «نشر» به عمل انتشار اطلاق میشود و برای اشاره به هرگونه نسخه چاپی نیز استفاده میگردد.
مقالات/ نشر آکادمیک
نشر آکادمیک، یکی از زیرشاخههای نشر است که تحقیقات و مطالعات آکادمیک را منتشر میکند. اکثر کارهای آکادمیک در قالب مقالات ژورنالهای آکادمیک، کتاب یا تز منتشر میشوند. آن دسته از محتواهای نوشتاری آکادمیک که بهصورت رسمیمنتشر نمیشوند و صرفاً نسخههای کاغذی آن توزیع میگردند یا در اینترنت پست میشوند را «ادبیات خاکستری» مینامند.
اکثر ژورنالهای علمیو تحقیقاتی و بسیاری از کتب آکادمیک و تحقیقاتی (هرچند نه همه آنها) مبتنی بر گونهای از داوری همتا (پیر ریویو) یا قضاوت نگارشی هستند تا متون باکیفیت را منتشر کنند. کیفیت داوری همتا و استانداردهای گزینش مقالات در ژورنالها و ناشرها و حوزههای مختلف، بسیار متفاوت است.
اکثر رشتههای آکادمیک جاافتاده، ژورنالها و خروجیهای نشر مختص خودشان را دارند، هرچند بسیاری از ژورنالها بهنوعی میانرشتهای هستند و کارهای مربوط به چند شاخه یا زیرشاخه گوناگون را منتشر میکنند. همچنین عموماً این گرایش وجود دارد که ژورنالهای کنونی را به چند بخش تخصصی تقسیم میکنند، کمااینکه رشتههای آکادمیک هم تخصصگراتر شدهاند. همراستا با شیوههای داوری و رویکردهای متفاوت نشر، تعداد نشریات قدرتمند علمیو تحقیقاتی هر شاخه یا زیرشاخه نیز فرق میکند. تمایل به ارائه آمارهای خیرهکننده از تحقیقات هر رشته علمی، منجر به سوگیریهای نادرستی در عرصه نشر شده است.
با توجه به گذار نشر آکادمیک از نشریات کاغذی به الکترونیک، تحولات گوناگونی در این حوزه رخ دادهاند. مدلهای کسبوکار محیط الکترونیک، کاملاً متفاوت هستند. از اوایل دهه90، اعطای مجوز به منابع الکترونیک علیالخصوص ژورنالها رواج یافته است.
یک ایده پرطرفدار علیالخصوص در حوزه ژورنالهای علمی، دسترسی متنباز از طریق اینترنت است. در انتشار متنباز، ناشر تصمیم میگیرد که در زمان انتشار مقاله، یک نسخه رایگان از آن را در فضای وب منتشر کند. در هر دو دسته از ژورنالهای متنباز و بسته، گاهی پیش میآید که نویسنده شخصاً هزینه پردازش مقاله را متقبل میشود و در نتیجه، بخشی از هزینهها از خواننده به محقق یا سرمایهگذار او منتقل میگردد.
بسیاری از ژورنالهای متنباز یا بسته، عملیات خود را بدون دریافت این هزینهها انجام میدهند. اینترنت توانسته دسترسی آزادانه به بایگانی شخصی را تسهیل کند که طی آن، نویسنده میتواند یک کپی از مقالات منتشره خود را بهصورت رایگان در فضای اینترنت بگذارد. بهعنوان نمونه میتوان به وبگاه arXiv اشاره کرد که برخی از نتایج مهم حوزه ریاضی تنها در آن منتشر شدهاند.
مقالات/ نشر الکترونیک
نشر الکترونیک (که آن را تحت عنوان نشر دیجیتال یا نشر آنلاین هم میشناسند) شامل نشر دیجیتال ایبوک، مجلات دیجیتال و توسعه کتابخانهها و کاتالوگهای دیجیتال میشود. همچنین یک جنبه ویراستاری هم دارد که شامل ویرایش کتابها، ژورنالها یا مجلاتی میشود که عموماً باید بر روی صفحات نمایش (کامپیوتر، کتابخوان، تبلت، گوشی هوشمند) مطالعه شوند.
نشر الکترونیک رواج زیادی را در عرصه نشر علمییافته، بهگونهای که گفته میشود ژورنالهای علمیداوری همتا، در پی جانشینی مجلات کاغذی با نشر الکترونیک هستند. همچنین این قالب برای توزیع کتابها، مجلات و روزنامهها در میان مصرفکنندگان نیز رواج یافته تا آنها را از طریق صفحات نمایش دستگاههای الکترونیک بخوانند. بازاری که سالانه چند میلیون به مشتریان آن افزوده میشود و عمدتاً توسط شرکتهای آنلاین تأمین میگردد که بهعنوان نمونه میتوان به کتابخانه آیتونز اپل، کتابخانه آمازون برای کیندل و کتابهای موجود در کتابخانهی گوگل پلی اشاره کرد. تحقیق بازار نشان میدهد که تا انتهای سال 2015، نیمیاز کل تیراژ نشریات و مجلات بهصورت الکترونیک ارائه خواهد شد و همچنین نیمیاز مطالعات کل آمریکا نیز بدون کاغذ خواهد بود.
اگرچه امروزه نشر الکترونیک را بهمثابه توزیع محتوا از طریق اینترنت میدانند (که تحت عنوان نشر آنلاین یا نشر وب هم شناخته میشود)، اما تعداد بسیار زیادی از نشریات الکترونیک بهصورت خارج از شبکه عرضه میشوند که بهعنوان نمونه میتوان به دائرهالمعارفهای روی سیدی و دیویدی و نشریات مرجع اشاره کرد که بدون دسترسی به اینترنت پرسرعت نیز قابل مطالعه هستند. همچنین اقتصادهای توسعهیافته و درحالتوسعه، از نشر الکترونیک بهمنظور آمادهسازی دانشآموزان برای امتحاناتشان بهره میگیرند (آن را جایگزین کتابهای سنتی کردهاند) که با ترکیب محتوا و قابلیت تحلیل، به نفع دانشآموزان تمام میشود. با توجه به ظهور اپل بوک و اپل اینک و مذاکرات این کمپانی با بزرگترین تامینکنندههای کتاب درسی در آمریکا، بهرهگیری از نشر الکترونیک برای کتابهای درسی نیز متداولتر شد.
شاهد افزایش رواج نشر الکترونیک برای توزیع کتابهای داستانی هستیم. ناشران الکترونیک امکان واکنش سریعتر به تغییر درخواستهای بازار را دارند، زیرا کمپانیها مجبور نیستند که کتابهای کاغذی را سفارش و تحویل دهند. همچنین نشر الکترونیک، گستره متنوعتری از کتابها ازجمله کتابهایی که به علت تقاضای اندک بهصورت کاغذی منتشر نشده و در کتابفروشیهای استاندارد یافت نمیشوند را عرضه میکند.
نشر الکترونیک به نویسندههای جدید اجازه میدهد تا کتابهایی که احتمالاً سود چندانی برای ناشران سنتی ندارند را منتشر کنند. درحالیکه خاستگاه عبارت «نشر الکترونیک» به دهه 2010 برمیگردد که از آن برای ارجاع به ناشران آنلاین و مبتنی بر وب بهره میگیرند، اما در طول تاریخ از آن برای توصیف گونههای جدیدی از توزیع، تولید و تعامل کامپیوتری کاربران در تولید متون و سایر رسانههای تعاملی بهره گرفتند.
مقالات/ عوامل دخیل در موفقیت نشر الکترونیک
دنیای نشر، یک تحول سریع از روشهای نشر سنتی به منابع دیجیتال یا الکترونیک را تجربه کرده است. این تحول، حاصل افزایش مقبولیت و سهم نشر الکترونیک از بازار است.
با افزایش موفقیت فرمتهای دیجیتال کتابها و مجلات در بازار مصرفکنندهها، شاهد یک شکوفایی قابل توجه در حوزه نشر الکترونیک هستیم. همین موفقیت، شیوه مطالعه و نشر کتابها و سایر مطالعات را دگرگون کرده است.
مقالات/ مزایای نشر دیجیتال: چرا باید به نشر دیجیتال روی آورید؟
به این فکر کنید که چه مقدار پول برای تولید نسخههای چاپی صرف میشود: هزینه کاغذ، هزینه چاپگرها وحمل و نقل نشریات. همه این هزینهها را جمع کنیم چقدر میشود!
وقتی نشریه شما دیجیتالی است، دیگر هیچکدام از اینها موضوعیت ندارند. البته هنوز هم ملزم به پرداخت هزینههایی خواهید بود – انتشار مجله به صورت دیجیتال کاملاً رایگان نیست – اما هزینهها به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
پرداخت هزینه خدمات میزبانی وب بسیار ارزانتر از هزینه ارسال هزاران مجله در سراسر کشور است. میتوانید پولی را که پسانداز میکنید صرف کار خود کنید تا به رشد بیشتر آن کمک کنید
مقالات/ EPUB چیست؟
EPUB گاهی اوقات برای توصیف هرگونه نشریه الکترونیک استفاده میگردد، اما این شرح دقیقی نیست. EPUB به نشریاتی اطلاق میشود که با بهرهگیری از یک فایل بخصوص، مبدل به یک فرمت الکترونیک ویژه شدهاند:
EPUB (مخفف عبارت «الکترونیک پابلیکیشن (نشر الکترونیک)»؛ گاهی نحوه چینش حروف بزرگ آن را تغییر میدهند و با ePub، ePUB، EPub یا epub هم نشان داده میشود، هرچند که شرکت سازنده همان EPUB را ترجیح میدهد) یک استاندارد ایبوک رایگان و متن باز از «انجمن بینالمللی نشر دیجیتال (IDPF)» است که فایلهای آن فرمت .epub را دارند.
مقالات/ آیا اپهای موبایل میتوانند مایه نجات صنعت نشر شوند؟
یکی از پیامدهای ظهور اینترنت و محتوای رایگان آنلاین، کاهش مداوم در درآمد رسانههای سنتی و کاغذی در طی دهه گذشته بود. در سالهای آغازین قرن جدید، اینترنت فرصتی را در اختیار ناشرها گذاشت تا از طریق فروش محتوا و تبلیغات آنلاین، جریانهای درآمدی خود را افزایش دهند. اما یک حقیقت هشداردهنده وجود دارد – بهواسطه وفور محتوای آنلاین، مصرفکنندگان تمایلی به پرداخت هزینه برای دستیابی به اطلاعات ندارند و کسب درآمد در عصر دیجیتال، مبدل به یک مشکل اساسی برای ناشران شده است.
اگرچه سرمایهگذاری قابل توجهی بر روی ساخت کسبوکارهای آنلاین صورت گرفته، اما ضرر ناشی از کاهش فروش تبلیغات و محتوای کاغذی باعث شده که نتوانند این هزینهها را جبران کنند.
مقالات/ نحوه شکوفایی احتمالی نشر در یک دنیای موبایل فرست
همانطور که فناوری پیشرفت میکند، صنعت نشر دیجیتال و نحوه مصرف محتوا توسط ما را تغییر خواهد داد. هماکنون موبایل مبدل به پلتفرم دلخواه افراد شده و افراد بیشازپیش از دستگاههای موبایل برای مطالعه محتوا بهره میگیرند. بهمنظور رقابت موفق در این صنعت، باید استراتژی نشر خود را متمرکز بر رویکرد موبایل فرست کنید.
مدتی است که میدانیم دوران نشر سنتی به پایان رسیده است. هرچند الگوهای نشر دیجیتال کماکان تکامل مییابند، اما هنوز هیچ تغییری بهاندازه گرایش گسترده به سمت موبایل تاثیرگذار نبوده است. ظهور دیجیتال، تحول شگرفی را در شیوه مصرف محتوای ما – از طریق دستگاههای موبایل – پدید آورده است. بنابراین موبایل یک فرصت بزرگ برای صنعت نشر است.
تکامل فناوریهای نوآورانه، ماهیت نشر را دگرگون کرده است. ازدیاد تبلتها و گوشیهای هوشمند، محتوای دیجیتال را مبدل به یک عنصر حیاتی در برقراری ارتباط موثر با مخاطبان کرده است. کاملاً مشخص شده که امروزه مردم تمایل بیشتری برای مصرف محتوا در پلتفرم دیجیتال دارند و این گرایش روزبهروز بیشتر خواهد شد.
باید استراتژی خود را با مخاطبانتان تطبیق دهید. اجرای یک پلتفرم نشر موبایل نظیر اپ، موثرترین راه برای برقراری ارتباط با مخاطبین در فضایی است که بیشترین اوقات خود را در آن میگذرانند. نهتنها این بلکه یک اپ موبایل میتواند تجربه محتوا را ارتقا دهد و موجب افزایش نفوذ در بازار و خلق رویکردهای احتمالی جدید برای کسب درآمد شود.
مقالات/ اپ بازاریابی برای کمپانیهای نشر
با عنایت به توسعه شبکههای توزیع و نشر موبایل، توسعه اپلیکیشن برای دستگاههای موبایل ازجمله تلفنهای همراه مبدل به یک صنعت سودمند شده است. کمپانیهای نشر و سایر کسبوکارها که به دنبال بهرهگیری از اپهای بازاریابی توسعهدهندههای ثالث هستند، باید زمان زیادی را صرف توافق با شبکههای توزیع اپ و توسعهدهندهها کنند. یکی از عوامل حیاتی در طول این پروسه، کنترل خلاقانه بر روی محتواهای تبلیغاتی است.
مقالات/ تاثیر بحران کووید-19 بر صنعت نشر
بحران کووید-19 یک اتفاق غیرمنتظره در سالیان اخیر است. مجموعهای از رخدادها که بخشهای بزرگی از فعالیت انسانها را معلق و اقتصادهای سرتاسر دنیا را مختل کرده است. شاید یک رکود اقتصادی بزرگ در پی این بحران رخ دهد و موجب تغییرات بزرگی در نحوه سازماندهی اقتصاد دنیا شود. ما قرنطینهشدههای داخل خانه، روزمرگی را تجربه میکنیم و منتظریم که قله شیوع کووید-19 را پشت سر بگذاریم. برخی از ما موقتاً بیکار شدهایم و گروهی دیگر مشغول دورکاری هستیم و در پیرامون ما، پزشکان و پرستاران و رانندههای کامیون و کشاورزها و کارکنان سوپرمارکتها و خیلی افراد دیگر سخت تلاش میکنند تا کشورهایمان را سرپا نگه دارند.
صنعت نشر هم با افزایش بیسابقه درخواستها برای اخبار، ژورنالیسم باکیفیت و محتوا مواجه شده و میتواند با بهرهگیری از کانالهای دیجیتال، با مخاطبان خود رابطه برقرار کند. بنابراین از نظر برخی تحلیلگرها، کووید-19 میتواند یک نقطه عطف برای گذار به سمت دیجیتال باشد و نقش یک فرصت غیرمنتظره را ایفا کند. اما آیا این امر حقیقت دارد؟
مقالات/ فناوری بلاکچین و انقلاب صنعت نشر آثار
بلاکچین برای بسیاری از افراد، مفهومیپیچیده و معمایی است. آنچه ما به آن دست یافتهایم این است که این زیرساخت پیچیده دریچهای برای مدلهای جدید و پیشرفته تجاری است که کاربران نهایی و نیازهای آنها را در اولویت قرار میدهد. در صنعت انتشارات، هدف این است که دریابیم که یک بستر غیرمتمرکز تا چه اندازه میتواند به نفع نویسندگان باشد و به آنها اجازه میدهد آثار خود را مدیریت و کنترل کنند.
بیش از همه، نویسندگان مستقل از تغییرات رخ داده در صنعت استقبال میکنند. برای اولین بار، آنها این فرصت را پیدا میکنند که مورد توجه قرار بگیرند، در حالی که شرکتهای انتشاراتی کنار میروند و سود حاصله عاید نویسندگان میشود.
با این حال، این بدان معنا نیست که ناشران بترسند که مبادا موقعیت خود در بازار از دست بدهند. برای آنها نیز فرصتهایی فراهم شده و کارشان سادهتر شده است.
پژوهش/ افزایش غیرمنتظره در مقالات مرتبط با کووید-19 طی سهماهه اول پاندمی/ گزارشی از یک تحلیل کتابسنجی
طی سهماهه اول از آغاز این بیماری، نهتنها رسانههای اجتماعی آکنده از اخبار آن هستند بلکه حجم قابل توجهی از مقالات پزشکی مرتبط با پاندمیکووید-19 نیز مشاهده میشوند.
روند بررسی الگوهای مقالات مرتبط با کووید-19 در پابمد را آغاز کردیم و با بهرهگیری از استراتژی (SARS-Cov-2) یا (COVID-19 AND (2019:2020[pdat]))، جستجوی خود را در 25 آوریل 2020 انجام دادیم. با این جستجو، مجموعاً 6831 مقاله را پیدا کردیم. 1802 مورد از آنها، مطالعات علوم انسانی بودند و 6415 موردشان به زبان انگلیسی منتشر شدند.
پس از تحلیل مقالات منتشره در هفتههای پایانی 2019، مشاهده کردیم که هیچ ارتباطی به این پاندمیکنونی ندارند و آنها را از تحلیل خود کنار گذاشتیم. انتشار مقالات مرتبط با همهگیری کنونی، از 17 ژانویه 2020 آغاز شد و از همان روز، تعداد این مقالات بهصورت تصاعدی افزایش یافته است. طی هفته پیش از اجرای این جستجو، 1493 مقاله منتشر شدند و هفته پایانی نیز 1638 مقاله مختلف را به خود دید.
فصلنامه کارگزار روابط عمومی«به صاحب امتیازی و مدیرمسوولی مهدی باقریان منتشر میشود.
نظرات
50,000 تومان
رویدادهای روابطعمومی
