فناوری و صنعت نشر

اشاره

 «هفدهمين جشنواره ملی انتشارات روابط‌عمومی» 18 آبان‌ماه 1401 با حضور مهدي باقريان رييس انجمن متخصصان روابط‌عمومي، خسرو رفيعي رييس انجمن روابط‌عمومي ايران، پروفسور حسام‌الدين بيان و جمعي از مديران و كارشناسان روابط‌عمومي در محل سالن همايش‌هاي بين‌المللي شهداي محيط‌زيست برگزار شد.

در آيين افتتاحيه «هفدهمين جشنواره ملي انتشارات روابط‌عمومي»، مهدي باقريان رييس انجمن متخصصان روابط‌عمومي ايران طي سخناني، مطالب ارزشمندي در خصوص تاثيرهاي “فناوري” بر “صنعت نشر” مطرح كردند كه در پي مي‌آيد:

 فناوري و صنعت نشر

آلوين تافلر نويسنده و آينده‌شناس شهير آمريكايي گفته: «فناوري، موتورِ محركه‌ي تغيير و دگرگوني است». به نظر من اين موضوع كاملا در صنعت نشر مصداق دارد. روندهاي جديد بويژه در سال 2022 هم اين ادعا را اثبات مي‌كند چراكه فناوري‌ها و تكنولوژي‌هاي جديد، دنياي صنعت نشر را دگرگون كرده ‌است.

بياييم به عنوان نمونه فناوري هوش مصنوعي را در نظر بگيريم و ببينيم كه چه تحول گسترده‌اي را در صنعت نشر ايجاد كرده است؛ از نوشتن كتاب و مقاله، طبقه‌بندي محتوا، خوانش و بازبيني گرفته تا روايت كتاب‌هاي صوتي، بهبود و فرآيند نوشتن و حتي بازاريابي، تبليغات، ارسال ايميل و بازخوردگيري از كاربردهاي هوش مصنوعي در صنعت نشر است.

همه مي‌دانيم كه بازخوردگيري در اين بين چقدر براي روابط‌عمومي‌ها مهم است؛ در حكم اكسيژن است. به‌واسطه هوش مصنوعي مي‌توانيم كيفيت داستان‌ها را بالا ببريم. وقتي جذاب مي‌شود مخاطبان بيشتري هم جذب مي‌شود.

در حال حاضر، نشرياتي مانند اكونوميست و واشنگتن‌پست در حال استفاده از دستياران صوتي هستند. جستجوي صوتي و همه اين فناوري‌ها مجهز به هوش مصنوعي هستند. توليد و انتشار كتاب‌هاي صوتي و كتاب‌هاي الكترونيك به‌شدت افزايش يافته‌است. درآمد حاصل از فروش كتاب‌هاي صوتي بيش از 3/14 درصد افزايش داشته است.

البته به اين معنا نيست كه كتاب‌هاي چاپي و كاغذي از رونق افتاده‌اند؛ اصلا و ابدا. بر اساس گزارش‌ها و يافته‌هاي جديد هنوز كتاب‌هاي چاپي و كاغذي همچنان پرطرفدارترين شكل كتاب در جهان هستند. اين مقبوليت از سال 2019 بيش از 65درصد بوده‌است.

همچنين استفاده از محتواي ديجيتال روزبه‌روز در حال افزايش است. لذا يكي از كارهايي كه ما روابط‌عمومي‌ها بايد انجام بدهيم علاوه بر استفاده از اين فناوري‌ها و همگام شدن با تغييرها و دگرگوني‌هاي جديد، تدوين “استراتژي محتوايي” است.

دو چيز با تغيير و تحول فناوري هرگز تغيير نمي‌كند و در اولين همايش PR2 هم مطرح شد؛ يكي اخلاق و ديگري محتوا. بنيانگذار مايكروسافت، محتوا را پادشاه مي‌داند ولي در دنياي متاورس و حاكميت كلان‌داده‌ها، محتوا، امپراطور است. بنابراين نقشِ تعيين‌كننده‌اي دارد. معدن طلاست.

تدوين استراتژيِ محتوايي از اين جهت اهميتِ حياتي دارد كه توليد و انتشار و استفاده از محتواي ديجيتال روبه‌روز در حال افزايش است. البته روابط‌عمومي‌هاي شركت‌كننده در اين دوره از جشنواره نيم‌نگاهي به حوزه ديجيتال هم داشتند.

تعدادي از روابط‌عمومي‌ها مانند روابط‌عمومي‌هاي بانك‌هاي كارآفرين و ملي، كشتيراني، شركت توسعه نيشكر صنايع جانبي و برخي شركت‌ها و سازمان‌هاي ديگر از واقعيت مجازي استفاده كردند.

براي نمونه، شما مي‌توانيد با نصب نرم‌افزار باركدخوان و اسكن مجله، آن را كامل در موبايل خود ورق بزنيد و لذت ببريد.

نمي‌شود به كار قشنگ شركت فني مهندسي فرآب اشاره نكرد. در مصاحبه اي كه نشريه داخلي با يكي از همكاران موزيسين شركت انجام داده در همان صفحه با اسكن باركد مي‌توانيد به يكي از قطعه‌هاي ايشان گوش فرا دهيد. انشاءا… در سال آينده شاهد اين دست ابتكارها كه كم هم نيست بيشتر باشيم.

مساله ديگري كه مي‌توان در باره اثرهاي حوزه ديجيتال بر صنعت نشر به آن اشاره كرد ظهور و بروز انواع پلتفرم‌هاست؛ مانند پلتفرم خلاصه كتاب. هدف پلتفرم همانطور كه از عنوانش مشخص است، خلاصه كردن كتاب است.

يك استارتآپ در برلين كه در اين حوزه فعاليت مي‌كند بيش از 8/34 ميليون دلار درآمد داشته است. “بوك‌تاك” يكي ديگر از اين پلتفرم‌هاست. بوك‌تاك به يك پلتفرم و جريان اصلي پرطرفدار تبديل شده و امسال نويسندگان زيادي به بوك‌تاك آمدند. همين امر به افزايش تعداد خودانتشاراتي‌ها كمك كرده است؛ همانند شهروندخبرنگارها. همه كارها را خودشان انجام مي‌دهند. تهيه اطلاعات، ويرايش و نحوه‌ انتشار آن و اينكه نشر آن در كدام كانال صورت گرفته را خودشان انجام مي‌دهند: خودانتشاراتي‌ها. مشكل دروازه‌باني هم برطرف مي‌شود. مهمتر از همه، ناشر از فرآيند نشر حذف مي‌شود. نويسنده، اثر خودش را مستقيم و بي‌واسطه عرضه مي‌كند. بزرگترين بازيگران دنياي نشر، هم‌اكنون نگاه ويژه‌اي به تيك‌تاك و بوك‌تاك دارند.

خلاصه اينكه آتشي كه فناوري در صنعت نشر برافروخته هر روز شعله‌ورتر مي‌شود و سبب ظهور پلتفرم‌هاي جديد با امكانات جديد و با كارايي بالا مي‌شوند.

برنامه‌ريزي

مساله ديگري كه مي‌شود به آن اشاره داشت امر بسيار مهم «برنامه‌ريزي» است. همه آنهايي كه در حوزه روابط‌عمومي كار و فعاليت مي‌كنند بدون قطب‌نما نبايد حركت كنند. نتايج بررسي 17 سال آثار انتشاراتي در بخش برنامه‌ريزي اين جشنواره نااميدكننده است و ما در طول اين سال‌ها، نتوانستيم يك برنامه به‌عنوان الگو در حوزه انتشارات ارايه كنيم.

مجله‌هاي خبري- تصويري

در حوزه توليد و انتشار مجله‌هاي خبري- تصويري، كار بيشتري بايد صورت بگيرد. بايد از قالب‌ها و روش‌هاي جديد پيام‌رساني استفاده كنيم. ما در جعبه‌‍‌ي ابزار متون خبري- تصويري، ابزارهاي زيادي در اختيار داريم كه اگر برنامه‌محور حركت كنيم و داراي يك استراتژي كامل محتوايي باشيم و طبق برنامه عمل كنيم، موفقيت حاصل خواهد شد.

“فناوري”، مرز ميان روابط‌عمومي، تبليغات و بازاريابي را كمرنگ كرده است. امروزه و در دنياي جديد، ملاك انتخاب يك فن و تكنيك، اثرگذاري است. كدام يك از ابزارهاي “جعبه ابزارِ روابط‌عموميِ يكپارچه” ما براي تحقق فلان برنامه، طرح و كمپين شما مناسب است؟

علاوه بر استفاده از روش‌ها و قالب‌هاي جديد، خلاقيت و نوآوري را هم بايد به تمام آثار و برنامه‌هاي انتشاراتي روابط‌عمومي‌ها تزريق كرد و با تزريق نوآوري و خلاقيت و تاثيرگذاري و توليد ارزش افزوده كه قابل لمس باشد، وزن و جايگاه روابط‌عمومي در معادلات اقتصادي، سياسي و اجتماعي بالا مي‌رود.

كتاب و داستانسرايي
در حوزه كتاب علاوه بر توجه به توليد و انتشار كتاب‌هاي موردنياز در درون سازمان، نيم‌نگاهي هم بايد به انتشارات برون‌سازماني و تاثيرهاي ارتباطي درازمدت آن داشته‌باشيم.

حمايت از آثار علمي در حوزه روابط‌عمومي خيلي بايد جدي گرفته شود. ما روابط‌عمومي‌ها به كتاب‌هاي تخصصي روز نيازمنديم كه با كمك مديران روابط‌عمومي اين مهم قابل تحقق است. بنابراين در جشنواره به روابط‌عمومي‌هايي كه در اين حوزه نگاه ويژه‌اي داشته باشند قاعدتا مورد توجه ويژه‌اي هم قرار خواهند گرفت.

همچنين حمايت از كتاب‌هاي تخصصي مرتبط با حوزه فعاليت تخصصي هم بايد جدي گرفته شود و خوشبختانه در اين زمينه كارهاي خوبي صورت گرفته‌است.

مستندسازي و نحوه ارايه آثار
جشنواره هفدهم در 15 بخش رقابتي برگزار شده و بيش از 1300 اثر توسط دبيرخانه واصل شده كه متاسفانه نحوه ارايه آن اصلا خوشايند يك روابط‌عمومي حرفه اي نيست. نياز به گفتن نيست كه مستندسازي يكي از اركان اصلي روابط‌عمومي است.

روابط‌عمومي‌ها در اين زمينه واقعا كوتاهي مي‌كنند. ما به همه كارها و امور بايد نگاه حرفه‌اي داشته باشيم و به‌علاوه حرفه‌اي هم عمل كنيم.

ما بايد به راهنماي سازمان استاندارد جهاني پايبند باشيم:
– آنچه را انجام مي‌دهيد، بيان كنيد.
– آنچه را مي‌گوييد، انجام دهيد.
– آنچه را كه انجام شده است، ثبت كنيد.

متاسفانه ما به اين توصيه‌ها و اصولِ اوليه‌ي مستندسازي توجهي نداريم. نه در بخش مستندسازي و نه در بخش ارايه آثار و اين خيلي بد است كه يك مساله به اين مهمي را 17 سال تكرار كني ولي در عرصه عمل هيچ نتيجه‌اي نداشته باشد.

البته تعداد بسيار كمي از روابط‌عمومي‌ها به اين اصول تا حدودي پايبند بودند مانند بانك ملي ايران؛ اما توقع ما از روابط‌عمومي‌ها كه يكي از وظايف و مهارت‌هاي اصلي آنها مستندسازي است خيلي بيشتر از آن چيزي است كه داريم مي‌بينيم.

ما در مستندسازي و ارايه آثار دو مولفه «محتوا» و «هويت بصري» هر اثر را حتما بايد مدنظر داشته باشيم.

جوايز

در ادامه در خصوص جوايز، چند نكته‌ خدمت شما عزيزان ارايه خواهم داد:

اول از همه اينكه امروز دو “نشان ملي روابط‌عمومي” به همكاران عزيز و شايسته ما، آقايان خدابخش و نقيلو اعطا خواهد شد كه در ادامه با تلاش‌هاي ايشان بيشتر آشنا خواهيم شد.

دوم اينكه، ديپلم افتخار، بالاترين جايزه جشنواره است و به شركت‌ها و سازمان‌هايي اعطا مي‌شود كه حداقل در 6 بخش، رتبه اول كسب كرده باشند. البته در اين زمينه بر اساس تصميم داوران نهايي، گاهي اوقات مواردي مدنظر قرار مي‌گيرد كه شرايط آن در هر دوره معمولا متفاوت است.

همچنين كارشناسان برتر انتشارات و تعداد 20 روابط‌عمومي در 109 بخش حايز رتبه برتر از اول تا سوم شدند. علاوه بر اين، روابط‌عمومي‌هاي شركت‌كننده در اين دوره از جشنواره توانستند مجموعا تعداد 37 “رتبه اول” كسب كنند.

قدردان همه همكاران و داوران عزيز هستيم كه در برگزاري اين جشنواره نقش ايفا كردند.

نتيجه‌گيري

در اينجا “فناوري” صرفا به عنوان يكي از اركان اصلي فراجهان و متاورس مدنظر قرار گرفته است اما فقط بدانيم كه بعد انسان‌محوري در هر فرايندِ “تحولِ ديجيتالي” بسيار مهم است و همه چيز فناوري نيست. همه چيز، انسان است. انسان، آغاز و غايت هر پيشرفت و تحولي است و اگر اين موضوع مهم در نظر گرفته نشود همه چيز معني خود را از دست مي‌دهد. تحول با تغيير ذهنيت در فكر و ذهن و همچنين ذهنيت سازمان به‌دست مي‌آيد.

خوشبختانه يا متاسفانه خلق فناوري و روند تغيير آن، ‌چنان سريع، برق‌آسا و تاثيرگذار است كه هيچ‌كس و هيچ‌چيز نمي‌تواند نسبت به آن بي‌تفاوت باشد. مرگ و سقوط، فرجامِ بي‌تفاوت‌هاست. با درك به‌موقع تغييرها و دگرگوني‌ها، همواره بايد راه درست را انتخاب كرد. اين يك قانون كلي است و فلسفه‌ي روابط‌عمومي بر چنين بنياد درستي بنا نهاده شده است.

هر چيز در زمين و بستر خاص خود مي‌تواند رشد ‌كند و به پويايي خود ادامه دهد. درست مانند روابط‌عمومي كه فقط در يك محيط باز و با شرايط كاملا دموكراتيك، رشد و نمو مي‌كند و درست در چنين زماني مي‌تواند در خدمت تحقق آرمان‌هاي بشري قرار گيرد و در سمت درست تاريخ بايستيد.